Aristoteles, stickers en wc-hokjes

Met mijn schouder geef ik nog een stevige duw tegen de plastic deur van het wc-hokje. Ik schuif het kettingslot op zijn plaats en laat me vervolgens met een plof op de wc bril vallen. Een diepe zucht. Gevoelsmatig probeer ik al een uur de Niagara Falls tegen te houden in m’n blaas. Terwijl ik geduldig afwacht tot ik m’n menselijke pitstop heb afgerond, bekijk ik het wc-hokje vanuit mijn nieuwe positie. Het hele kamertje is in een zonnige kleur geel geschilderd. Om me heen klimmen reusachtige donkergroen geschilderde planten naar boven. Ze verzamelen zich in het midden van het plafond, alsof daar een piepkleine, voor het blote oog verborgen doorgang zit naar de buitenwereld. Maar voor de geschilderde planten bestaat geen vooruitgang, geen ontsnapping, geen zonnestralen die ze laten groeien. Ik besluit dat ‘Sunflower’ een geschikte naam zou zijn voor de kleur. Of misschien ‘Autumn Honey’. Iets overdreven zoets en zomers. De dag dat ik iemand ontmoet die zijn brood verdient met het bedenken van verfkleuren voor de GAMMA, is de dag dat ik ontslag neem van mijn huidige baan en het op zal nemen tegen een waardige tegenstander. Daar kun je je vraagtekens bij neerzetten, en dat mag ook.

Ik kijk verder. Recht voor me hangt een grote spiegel waarin ik nog net het puntje van mijn kruin kan zien. De strategisch ongelukkig geplaatste spiegels in dit land blijven me een raadsel. Wie wil zichzelf nou in de spiegel bekijken terwijl ze op de wc zitten? Is dat een speciaal soort fetisj dat is weggelegd voor mensen die bijzonder dol op zichzelf zijn of juist voor mensen die zichzelf niet kunnen uitstaan? Mijn ogen dwalen van de spiegel verder af naar een opvallend voorwerp aan de muur tegenover me. Links van de grote spiegel hangt een klein papiertje. Ik knijp mijn ogen een beetje samen om het beter te kunnen zien. Het is een stickervel waaruit alle stickers zijn weggehaald. Alleen het lege karkas van het stickervel is achtergebleven. Het is een ietwat treurig gezicht. Het stickervel zonder stickers. In mijn hoofd probeer ik de stickervellen af te gaan die ooit door mijn handen zijn gegaan en ik herinner me dat het stickervel zelf ook een sticker is. Daarmee bedoel ik: ook dat gedeelte plakt. Ik herinner me niet dat ik het stickervel zelf ooit als sticker heb gebruikt. Daarmee bedoel ik dat ik het karkas nooit heb gebruikt om de tranen in mijn rekenschrift te maskeren, (daar waren de echte stickers al bijzonder goed in). Wat oneerlijk. De grote sticker die niet kan ‘stickeren’. Haast vanzelf denk ik aan Aristoteles. Niet dat ik vaak aan Aristoteles denk als ik op het toilet zit, maar soms wel. Daar kun je je vraagtekens bij neerzetten, en dat mag ook.

Ik denk aan Aristoteles vanwege de Aristotelische functie. Volgens Aristoteles hebben alle dingen in deze wereld een functie. En de dingen zijn goed en deugdelijk wanneer ze in hun functie voldoen. Neem deze voorbeelden: een mes deugt wanneer je er goed mee kunt snijden, een stoel deugt als je er goed op kunt zitten en een appelboom deugt als het appels laat groeien. Als Aristoteles zegt dat alles een functie heeft, dan bedoelt hij daarmee dat alles een potentie heeft en dat het doel van een ding is om zijn potentie te realiseren. Zo bevat de appelboom de potentie, ofwel de mogelijkheden, om dichterbij zijn doel te komen: appels laten groeien. Ik kijk nog een keer naar het stickervel. Wat zou de Aristotelische functie van dit stickervel zijn? Wat blijft er nog van het stickervel over als de ‘echte’ stickers uit het stickervel zijn gehaald? Misschien is het vel wel voorbestemd om ook als sticker gebruikt te worden en in rekenschriften, wc-hokjes en andere arbitraire plaatsen geplakt te worden. Voor dingen die de mens zelf heeft ontworpen is het gemakkelijk om de functie ervan te achterhalen. Zo hebben we een stoel ontworpen om erop te kunnen zitten, dus de functie van de stoel is, logischerwijs, dat er goed op gezeten kan worden. Maar hebben we tijdens het ontwerpen van het stickervel wel nagedacht over de functie van het gehele voorwerp? Heeft er iemand stilgestaan bij de functie van het stickervel zelf? Is het überhaupt wel de functie van het stickervel om te plakken zoals een sticker dat doet? En als het stickervel en de stickers dezelfde functie blijken te hebben, zou het stickervel in dit zonnige wc-hokje dan zijn volledige potentie benutten? (Is er iemand geweest die het stickervel om deze reden hier heeft geplakt?) Misschien blijven we wel altijd in het donker tastend, op zoek naar de functie van het stickervel. Misschien is de functie van het stickervel veel groter dan we ons kunnen voorstellen, maar zal het nooit de kans krijgen om zijn potentie te benutten, net zoals de rode potloodjes in het stemlokaal die kans nooit zullen krijgen. De Niagara Falls is inmiddels al lang uitgeraast. Ik sta op, loop naar de wasbak en was mijn handen. Ik werp nog een laatste blik op het karkas aan de muur en bekijk mezelf in de grote spiegel. Volgens Aristoteles hebben mensen, net als dingen, een functie. In zijn Metafysica onderzoekt hij wat de functie van de mens is en hoe de mens, door zijn functie te realiseren, tot eudaimonia kan komen. (Eudaimonia is een door Aristoteles bedachte term voor wat hij het goede leven noemt.) Aristoteles komt uiteindelijk tot de conclusie dat het de functie van de mens is om te denken. Denken is datgene wat ons uniek menselijk maakt en ons onderscheidt van alle andere levende wezens. Maar dat betekent volgens hem nog niet dat we een goed leven leiden, omdat we kunnen denken. Aristoteles stelt dat het vermogen om te denken slechts potentie is. Alleen als we onze potentie realiseren vinden we eudaimonia. Dat betekent dat we ons vermogen om te denken ten volste moeten gebruiken om een goed leven te leiden.

Met hetzelfde geweld waarmee ik de plastic deur net moest sluiten, probeer ik de deur nu weer te openen. Zodra ik over de drempel stap kijk ik nog één keer achterom naar het stickervel. Ik betwijfel of het overpeinzen van een stickervel gezien kan worden als het realiseren van de menselijke potentie om te denken. Misschien is het stickervel niet het onderwerp, en is dit wc-hokje niet de ruimte die Aristoteles in gedachten had om de potentie van het oh zo unieke mens-zijn te realiseren. Ik vraag me af of de persoon die het stickervel hier heeft achtergelaten eudaimonia al wel bereikt heeft. Daar kun je je vraagtekens bij neerzetten, en dat mag ook. Ik hoop dat je het doet.